PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 10 / 2013

W ZESZYCIE

  • Wyraz narty ma w polszczyźnie długą i ciekawą historię, sięgającą XVI w., a może jeszcze okresu staropolskiego. Pierwotnie było to jedno z kilku określeń synonimicznych sprzętu służącego do poruszania się po śniegu. Jedyną nazwą desygnatu stają się narty dopiero po II wojnie światowej.
  • Zbiory kolęd i pastorałek stanowią ciekawe źródło do badań języka i jego tła kulturowego w epokach dawnych. W analizowanym zbiorze utworów (358 tekstów) z XVII i XVIII w. najliczniej udokumentowanym zbiorem leksyki jest słownictwo dotyczące dawnego instrumentarium (tego, co wiąże się z grą na instrumentach).
  • Leksykalne zapożyczenia z greki i łaciny wstępują w tekście Rozpraw literackich M. Mochnackiego w umiarkowanym zakresie (łącznie 176 jednostek leksykalnych). Pisarza nie cechuje w ich doborze nowatorstwo, należą one bowiem do standardowej odmiany polszczyzny ogólnej XIX w.
  • Poprawność polityczna w zamierzeniach twórców tego pojęcia miała zapobiegać dyskryminacji mniejszości społecznych przez wykluczenie z języka określeń je dyskredytujących oraz poprzez usuwanie stereotypów. Zarazem jednak poprawność polityczna ogranicza możliwości wartościowania, odbiera językowi jego wymiar aksjologiczny.
  • W słownikach języka polskiego rzeczowniki męskoosobowe są ujmowane i defi niowane w zróżnicowany sposób, co zwykle jest wynikiem różnych strategii defi nicyjnych. Analiza tych zagadnień w czterech słownikach języka polskiego, które ukazały się w ciągu ostatniego półwiecza, pozwala na sformułowanie uogólnionych wniosków.
***

Historia języka polskiego – leksykologia historyczna – leksykografi a – słownictwo kolęd i pastorałek – zakresy tematyczne słownictwa – zapożyczenia leksykalne z greki i łaciny – język pisarza – etyka słowa – językowa poprawność polityczna – kategoria męskoosobowości w słownikach.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Wanda Decyk-Zięba : Narty w historii języka polskiego
  • Maria Borejszo : Świat muzyki w staropolskich kolędach i pastorałkach (na materiale tzw. Kantyczek karmelitańskich z XVII i XVIII wieku)
  • Milena Wojtyńska-Nowotka : Latynizmy i grecyzmy leksykalne w Rozprawach literackich Maurycego Mochnackiego
  • Anna Cegieła : Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka słowa a poprawność polityczna
  • Barbara Batko-Tokarz : O różnorodnych definicjach słownikowych rzeczowników osobowych rodzaju męskiego

SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE

RECENZJE

  • Beata K. Jędryka : Ewa Lipińska, Anna Seretny, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków 2012
  • Przemysław Wiatrowski : Magdalena Czachorowska, Świat roślin w pismach Bolesława Prusa, Bydgoszcz 2012

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

SŁOWA I SŁÓWKA

BIBLIOGRAFIA

  • Jadwiga Latusek : Przegląd polskich prac i czasopism językoznawczych ogłoszonych drukiem w 2012 roku