PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 6 / 2014

W ZESZYCIE

  • W języku nie ma rzeczy prostych, a na autorów słowników czyhają w nim liczne pułapki. Nawet element z pozoru tak banalny jak spódnica może przysporzyć kłopotów w opisie, jeśli leksykograf, zanim zaproponuje generalizację, nie wniknie dość głęboko w każdy przyciągający uwagę szczegół.
  • Jednym z problemów, z którymi musi się zmierzyć leksykografia, jest zjawisko polisemii regularnej, która w myśl ustaleń semantyki teoretycznej nie powinna być opisywana w słowniku w postaci odrębnych podhaseł. Jakie konwencje opisu przyjmują słowniki ogólne języka polskiego i jak radzą sobie z wyróżnionymi przez Jurija Apresjana typami polisemii regularnej czasowników?
  • W słownikach szukamy m.in. informacji o pochodzeniu wyrazów. Leksykografowie na ogół podają je w postaci kwalifikatorów. Nie inaczej postąpili autorzy Słownika wileńskiego. Okazuje się, że hasła z informacją etymologiczną stanowią w nim niespełna 10 procent, czyli mniej niż słowniki współczesne (w MSJP jest to 20 procent wszystkich haseł, a w USJP – prawie 14).
  • Czasownik czuć jest jednym z predykatów uznanych przez Annę Wierzbicką za niedefiniowalne i uniwersalne; warto jego status zbadać ponownie, skoro polski czasownik [ktoś] czuje [coś] reprezentuje co najmniej dwie jednostki – predykat percepcyjny i predykat mentalny, który można zdefiniować, odwołując się do pojęcia wiedzy.
  • Od czasów Charlesa Fillemore’a problem ról semantycznych jest stale przedmiotem namysłu badaczy. O funkcjach semantycznych grupy nominalnej decyduje swego rodzaju współdziałanie czynników formalno-gramatycznych, leksykalno-semantycznych i kognitywno-kulturowych.
  • Liczebnik to jedna z bardziej kłopotliwych (w opisie, ale i w uzusie) części mowy. Dotyczy to również grup opartych na rzeczownikach odliczebnikowych typu piątka, dwusetka czy tysiączka. Takie całostki, jak czterysta piątka, mimo ciekawych właściwości składniowych, nie zostały dotąd opisane.
***

Leksykografia – semantyka – definiowanie – polisemia regularna – zapożyczenie – struktura predykatowo-argumentowa – składnia zależności – czasownik – grupa nominalna – liczebnik.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE

  • Magdalena Majdak : Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński, Władysław Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927

GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO

RECENZJE

  • Monika Famielec : Ewa Binkuńska, Językowy obraz świata w tekstach religijnych grupy wyznaniowej „Rodzina” oraz Kościoła Zjednoczeniowego, Bydgoszcz 2012
  • Bogdan Walczak : Karolina Ruta, „Wyrażać niewyrażalne”. Analiza językowo-stylistyczna tetralogii Jezus z Nazarethu Romana Brandstaettera, Warszawa 2013

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

SŁOWA I SŁÓWKA

BIOGRAMY I WSPOMNIENIA

  • Stanisław Cygan : Dwa kwestionariusze do badań słownictwa regionalnego autorstwa Barbary Bartnickiej