PORADNIK JĘZYKOWY

NUMER 8 / 2009

W ZESZYCIE

  • W tradycji nowożytnych badań językoznawczych (XIX–XX w.) dominowała tendencja do opisywania samego języka (jego systemu). Nowe dyscypliny (np. socjolingwistyka, pragmalingwistyka) przesunęły punkt ciężkości badań w kierunku zachowań komunikacyjnych, w tym – także tych z dysfunkcjami mowy.
  • Lingwistyka edukacyjna zajmuje się diagnozowaniem kompetencji językowej uczniów. Zastosowanie metodologii kognitywnej w badaniu dyskursu edukacyjnego pozwala m.in. na opis argumentacji metaforycznej (imaginacyjnej) uczniów w ich wypowiedziach na temat Biblii.
  • W dyskursie edukacyjnym realizuje się językowy obraz świata wypowiadających się osób. Ma on charakter podmiotowo-przedmiotowy. Z jednej strony charakteryzuje go subiektywizm, z drugiej dążenie do obiektywizacji. Przykładem takich wypowiedzi są wiersze formułowane przez dzieci.
  • Tkanka mowy ma dwie podstawowe warstwy. Stanowią je psycholingwistyczne procesy wytwarzania języka oraz motoryczny, fizjologiczno-czynnościowy układ, który je umożliwia. Dzięki temu realizowane są akty mowy, obejmujące przekaz przedwerbalny, strukturalizację lingwistyczną i artykulację.
  • Zaburzenia komunikacji i zaburzenia rozwoju mowy są charakterystyczne dla wszystkich dzieci z autyzmem. W ich terapii spożytkowywane są już od pół wieku tzw. behawioralne metody w nauczaniu mowy, których twórcą i prekursorem jest B.F. Skinner.
  • Dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego ograniczają możliwości komunikacyjne dzieci. W odniesieniu do umiejętności tworzenia opisu i opowiadania dają się tu zauważyć zakłócenia struktury wyrazów i dźwięków, formy, których nie można zidentyfikować jako wyrazów, parafrazje i perseweracje.
  • Udział dzieci w dyskursie stymuluje ich umiejętności komunikacyjne. W wypadku dzieci od dwóch do dziesięciu lat ich interakcje z innymi osobami pozwalają im rozwiązywać sytuacje, w których się znajdują, konstruować bardziej spójne opowiadania, odkrywać związki przyczynowo-skutkowe między wydarzeniami.
  • Rozszczep wargi i podniebienia jest najczęstszą wadą rozwojową twarzy. Upośledza on podstawowe czynności fizjologiczne (oddychanie, przyjmowanie pokarmów) i – tym samym – rozwój mowy. Terapia operacyjna i logopedyczna (ćwiczenia usprawniające) pozwala na uzyskanie prawidłowej artykulacji wszystkich głosek.
***

Rozwój mowy – dysfunkcje mowy – ośrodkowy układ nerwowy – logopedia – terapia – usprawnianie mowy – nauczanie mowy – tkanka mowy – akt mowy – dyskurs – sprawność komunikacyjna

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

  • Józef Porayski-Pomsta : Rola badań nad dysfunkcjami mowy we współczesnej lingwistyce
  • Teodozja Rittel : Argumentacja metaforyczna (imaginacyjna) w wypowiedziach uczniów na temat Biblii
  • Agata Rytel : O podmiotowo-przedmiotowym charakterze językowego obrazu świata w wierszach dzieci
  • Agnieszka Borowiec : Tkanka mowy – lingwistyczne i motoryczne procesy tworzenia wypowiedzi
  • Marta Sierocka-Rogala : Metody behawioralne w nauczaniu mowy
  • Marlena Kurowska : Umiejętność tworzenia opisu i opowiadania przez dzieci z dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego
  • Katarzyna Pardej : Wpływ dyskursu na konstruowanie opowiadań przez dzieci w wieku od dwóch do dziesięciu lat
  • Natalia Siudzińska : Usprawnianie mowy dziecka z rozszczepem wargi i podniebienia (studium przypadku)

RECENZJE

  • Małgorzata B. Majewska : Stanisław Dubisz, Język – historia – kultura (wykłady, studia, szkice), Warszawa 2007
  • Justyna Walczak : Aleksander Kiklewicz, Aspekty teorii względności lingwistycznej, Olsztyn 2007

OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW

SŁOWA I SŁÓWKA